لوله کشی یکی از حرفه های بسیار پر کاربرد در صنعت تاسیسات و ساختمان می باشد. آموزشگاه دانش تاسیسات که مجری برگزاری آموزش تاسیسات در تهران و اصفهان دوره آموزش لوله کشی ساختمان را به صورت عملی و کارگاهی ارائه می نماید. این مقاله توسط تیم فنی آموزشگاه از کتاب اصول طراحی تاسیسات ساختمان جناب اقای مهندس داریوش هادی زاده تدوین و آماده شده است.
لوله های سیاه فولادی در سیستم های سیرکولاسیون آب گرم کننده ( آب سیستم گرمایش با دیگ و پکیج ) ، آب سرد کننده ( آب سیستم چیلر)، آب خنک کننده ( آب سیستم برج و کندانسیون )، بخار و کندانس مورد استفاده قرار می گیرد.
انتخاب لوله های سیاه فولادی بایستی مطابق استانداردهای جدول شماره 2 باشد.
قطر لوله های فولادی در سیستم های گرمایشی با آب گرم کننده در مناطق متصرفه ( مثلا مسکونی ) را میتوان از فرمول رو به رو محاسبه کرد : ²GPM)(47/0=D( inch)که GPM دبی آب در گردش سیستم است
قطر لوله های فولادی در سیستم های سرمایشی با آب سردکننده را میتوان از فرمول رو به رو محاسبه کرد: T.R)²)668/0 D(inch)= که T.R ظرفیت چیلر بر حسب تن تبرید است.
سرعت مناسب آب در لوله های آب در مناطق متصرفه، 4 تا 6 فوت بر ثانیه و سرعت آب در لوله های اصلی 10 فوت بر ثانیه است سرعت آب در انشعابات 4 فوت بر ثانیه پیشنهاد شده است
در سیستم های آب گرم کننده با دمای متوسط (121-175)°C و بالا (176-230)°C بایستی از نوع لوله های بدون درز استفاده شود.
در انشعاب گیری از لوله، اگر قطر لوله انشعاب از نصف لوله اصلی یک اندازه کوچکتر باشد میتوان لوله را مستقیما جوش داد در غیر این صورت بایستی از سه راهی تبدیل استاندارد استفاده شده باشد .
هنگام انشعاب گیری از یک لوله افقی، انشعاب باید از قسمت بالای لوله (نیم دایره بالایی) گرفته شود.
اتصال لوله ها تا قطر 4 اینچ در سیستم های آب گرم کننده با دمای پایین (0-120)°C ، آب سرد کننده و آب خنک کننده بایستی دنده ای باشد.
اتصال لوله های بیش از 2 اینچ در سیستم های آب گرم کننده با دمای پایین و بخار کم فشار و میان فشار، آب سرد کننده ، آب خنک کننده و کندانست باید جوشی و فلنجی باشد.
حداقل شیب لوله های افقی لوله های آب گرم کننده و سرد کننده و خنک کننده 1% است حداقل شیب لوله های بخار را 2/0% و برگشت کندانست آن را 1% میگیرند شیب بایستی در جهت حرکت باشد.
هنگام کاهش قطر لوله های افقی ، بایستی از تبدیل غیر هم مرکز که قسمت صاف آن زیر لوله قرار میگیرد استفاده شود.
فاصله تکیه گاه لوله های فولادی بایستی مطابق جدول شماره 1 باشد و معمولا هر 30 تا 50 متر طول افقی لوله را ثابت کرده ( توسط دو تا تکیه گاه ثابت یا Fixed Point و سپس در بین این فاصله از تکیه گاه های عادی استفاده میشود. تکیه گاه و بست فلزی باید از جنس لوله باشد تا از پدید آمدن اثر گالوانیک و خوردگی جلوگیری شود.
بعد از اجرای لوله کشی و قبل از رنگ آمیزی و عایق کاری و پوشاندن روی لوله ها ، بایستی تست لوله کشی انجام شود، تست بایدبا حداقل فشار1/5 برابر فشار کاری و به مدت زمان حداقل یکساعت انجام شود. در هر حالت حداقل فشار تست نباید از 7 بار کمتر باشد سیال که با آن تست انجام میشود، باید آب باشد ولی اگر احتمال یخ زدگی وجود دارد میتوان با هوا تست را انجام داد.
به استثنای لوله ها آب خنک کننده سایر لوله ها باید با عایق مناسب ، عایق کاری شوند، ضخامت عایق، نوع عایق و پوشش نهایی آن ( باتوجه به نوع محیطی که لوله در آن قرار دارد ) بایستی مناسب باشد البته اگر طول در معرض آفتاب لوله های آب خنک کننده بیش از 1 متر باشد آنها نیز باید عایق کاری شوند. ضخامت عایق لوله ها را می توان از جدوا شماره 4 بدست آورد.
دفن لوله ها در مواد و مصالح ساختمانی ممنوع می باشد عبور لوله از داخل دیوارها، کف و سقف باید از داخل یک غلاف مقاوم انجام شود.
دهانه های لوله انشعاب، که ادامه لوله کشی آن به بعد موکول میشود و یا اینکه بعدها باید به دستگاه متصل شود باید بلافاصله با درپوش موقت بسته شود علاوه بر این به هنگام هر وقفه در کار نصب ازپایان هر روز کار و یا تعطیلی موقتی کارگاه) دهانه باز لوله باید با درپوش موقت (فولاد یا مسی) بسته شود استفاده از درپوش های چوبی، کاغذی ، پارچه ای و مواد دیگر مجاز نیست.
لوله کشی باید راست، صاف و تا ممکن است مستقیم و در خطوط موازی با دیوارها، سقف ها و کف های ساختمان اجرا گردد.خطوط لوله نباید از داخل دودکش، کانال هوا، چاه آسانسور، اتاق ترانسفورماتور و اتاق برق عبور نماید.
لوله و دیگر اجرای لوله کشی باید کار نکرده و نو باشند و از بکار بردن مصالح کهنه و فرسوده خودداری شود.
در شرایط دشوار که لوله در محیط خورنده نصب میشود یا در معرض ضربات فیزیکی قرار میگیرد و یا در صورت خم کردن، لوله باید از نوع بی درز باشد.
در لوله کشی فولادی اگر اتصال از نوع دنده ای است محل اتصال لوله به لوله، لوله به وصاله نباید در اجرای ساختمان با زیر کف آن دفن شوند.
در لوله کشی فولادی قائم، فاصله دو تکیه گاه مجاور باید به اندازه ای باشد که تکیه گاه بتواند وزن لوله ها را تحمل کند حداکثر فاصله دو تکیه گاه مجاور نباید از ارتفاع یک طبقه ساختمان بیشتر باشد برای این منظور میتوان به جداول مراجعه کرد.
اندازه لوله ها باید طوری باشد که سرعت جریان سیال موجب تولید صدای آزار دهنده و خوردگی و پوسیدگی زود هنگام نشود در نقاطی از لوله کشی (غیر از لوله کشی بخار ) که شیر قطع سریع قرار دارد وسیله حذف ضربه قوچ از نوع مورد تایید نصب شود.
نقشه های لوله کشی باید شامل دستگاه های تاسیسات مکانیکی ساختمان مرتیط با لوله کشی، مسیر و قطر اسمی لوله ها و دیگر اجزای لوله کشی باشد. نقشه ها باید شامل پلان لوله کشی طبقات، رایزر دیاگرام فلودیاگرام در موتورخانه مرکزی و موتورخانه های فرعی باشد.
مقیاس نقشه ها نباید از یک صدم کمتر باشد مگر در نقشه محوطه و با تایید.
